Çelik Birleşim Araçları
Çelik yapılarda birleşim araçları şu sebeplerle kullanılır:
- Taşıyıcı sistem elemanlarını birbirine bağlamak (kiriş-kolon birleşim noktalarını, mesnetleri, kafes sistemlerde düğüm noktalarını teşkil etmek vb.)
- Taşıyıcı sistem elemanlarını birbirine eklemek (büyük açıklıklı kafes sistem alt başlığı veya mütemadi kirişler gibi tek profil boyunun yeterli gelmediği durumlar vb.)
- Zayıf enkesitlerin takviyesi ya da dolu gövdeli yapma profil üretmek
Çelik yapılarda kullanılan bireşimleri başlıca iki gruba ayırabiliriz:
- Çözülebilen birleşimşer; bulonlu (civatalı) birleşimler,
- Çözülemeyen birleşimler; perçinli, kaynaklı birleşimler
Perçinli Birleşimler
Çelik yapılarda kullanılan en eski birleşim aracı olan perçin, 1850’den önceki yıllarda gemi ve kazan üretiminde kullanılmaktaydı. Daha sonraki yıllarda ise yumuşak çelikten (mild steel) üretilen bulonlar popüler hale geldi. Günümüzde kullanılan yüksek mukavemetli bulonların geliştirilmesinden evvel perçinler, bulonlardan daha güçlü birleşim araçları olarak kabul edilirlerdi. Bunun nedeni ise, iyi uygulanmış perçinin deliğini tamamen dolduruyor olması ve perçinli birleşimlerde, birleşen yüzeyler arasında sürtünme etkisinin oluşmasıdır. Bunun sonucu olarak, ilk çelik çerçeveli çok katlı taşıyıcı sistemlerde perçinli birleşimler kullanılmıştır. Görüldüğü üzere perçin eskiden çelik yapı elemanlarının ana birleşim aracı olmuştur, ancak fazla malzeme kullanılmasını ve karma işçilik gerektirdiğinden zaman içinde yerini bulon ve kaynak uygulamasına bırakmıştır. Perçinli birleşimler çok sınırlı olarak, dinamik ve titreşimli yük etkisindeki yapı elemanlarında kullanılabilmektedirler. Esasen günümüzde neredeyse hiç kullanılmıyorlar diye kabul edilebilir, öte yandan eski perçinli konstrüksiyonların yeni yüklere göre tahkiki ve gerektiğinde takviyesi bakımından uygulama ve hesaplarını öğrenmek gerekmektedir. Aslında perçinler günümüzde inşaat sektöründe çok az kullanılmakla birlikte özellikle havacılık sektöründe uçak yapımında en önemli bağlantı aracıdırlar, bunun en önemli sebebi ise farklı cins alaşım ve metalleri özellikle çelik ve alüminyumu birleştirme açısından hiçbir problem yaratmamalarıdır. Oysa farklı alaşımlar bağlamak için kaynak uygulanamaz.
Perçinli birleşimler ile ilgili yazı dizimizin ikinci bölümünde teknik detayları sizlerle paylaşacağız.
Bizi takip ederek yazılarımızı inceleyebilir, çelik konstrüksiyon ile ilgili yazdığımız makalelerden teknik bilgiler edinebilirsiniz.
